ترکمتر (torque-wrench)
آچار ترکمتر یا گشتاورسنج ابزار دقیقی است که برای سفت کردن پیچ و مهره ها تا سطح خاصی از گشتاور یا نیروی چرخشی استفاده می شود. این ابزار در بسیاری از صنایع از جمله تعمیر خودرو، هوافضا و ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرند، جایی که سفت شدن بیش از حد یا برعکس می تواند باعث خرابی تجهیزات، خطرات ایمنی و تعمیرات پرهزینه گردد.
تقسیم بندی ترک متر با توجه به نوع منبع ایجاد نیرو:
۱-ترکمترهای دستی
۲-ترکمتر های بادی
۳- ترکمترهای هیدرولیک
۴-ترکمترهای برقی یا شارژی
شاخص ترکمتر:
ازطریق درجه موجود روی هرترکمتر،می توان گشتاور مورد نیاز را تنظیم کرد.براساس استاندارد جهانی واحد گشتاور،نیوتن درمتر میباشد،امادربعضی از برندهای انگلیسی و آمریکایی واحد این ابزار،اینچ در پوندویا فوت در پوند می باشد.
تعریف گشتاور: TORQUE
حاصلضرب نیروی وارد بر یک جسم از نقطه اثر نیرو تا نقطه ای که جسم بر اثر همین نیرو دوران می کند گشتاور یا تورک(Torque) نام دارد. برای مثال هنگامی که می خواهید پیچی را با یک آچاربچرخانید نیروی لازم برای گرداندن آنرا گشتاور می گویند. در این حالت گشتاور برابر است با مقدار نیروی لازم ضرب در فاصله مرکز پیچ تا مکانی که نیرو به آچار اعمال می شود. واحد های گشتاور عبارتست از: نیوتن در متر
کوتاه ترین مسیر تا مرکز دوران× نیرو = گشتاور
R ×T =F
• بنابر این هرگاه بخواهیم گشتاور را افزایش دهیم یا آچار بلندتری انتخاب میکنیم یا نیروی اعمال شده به آنرا افزایش میدهیم.
تقسیم بندی ترکمتر (گشتاور سنج) از نظر کاربری
ترکمتر (گشتاور سنج) از نظر کاربری و سره قابل نصب روی دسته ترکمتر به چند دسته مختلف تقسیم می شود.
۱-ترکمتر درایو ثابت
۲- ترکمتر درایو تعویض شونده(سری خور)
گونه ای از ترکمتر ها سر قابل تعویض ندارند و سری بکس یا آلن روی خود دسته آچار نصب و غیر قابل جدا سازی می باشد که برای استفاده باید از تبدیل بوکس در سایزهای مختلف بسته به کاربرد کاربر استفاده شود گونه دیگر از ترکمترها سره قابل تعویض دارند که اصطلاحاً ترکمتر سره خورد نام دارد. این مدل از ترکمتر قابل اتصال به سره آچار تخت آچار بکس و آلن هستند و انواع سری ها با سایز های مختلف( با استفاده از تبدیل) قابل نصب روی این دسته از ترکمتر ها هستند. در صورتی که کاربر الزام استفاده از سره آچار تخت داشته باشد حتماً باید از ترکمتر سره خور استفاده کند و بسته به نوع کاربری سایز آچار مورد نیاز خود را تهیه و بر روی ترک متر نصب نماید.
انواع مختلفی از آچار گشتاور وجود دارد، از جمله ترکمتر شاقولی، تقه ای (کلیکی)، ساعتی و دیجیتال. هر نوع، مزایا و معایب خاص خود را دارد و انتخاب هر کدام به کاربرد مورد نظر بستگی دارد.
آچار ترکمتر شاقولی ساده ترین و ارزان ترین نوع آچار گشتاور هستند، آنها از یک تیر بلند با یک نشان گر تشکیل شده اند که با اعمال گشتاور در امتداد مقیاس حرکت می کند. کاربر، اندازه گشتاور را از روی نشانگر می خواند و موقعی که به سطح مورد نظر گشتاور رسید، سفت کردن پیچ را متوقف می کند. آچارهای ترکمتر شاقولی به طور کلی دقیق و قابل اعتماد هستند، اما خواندن نشان گر در شرایط نور کم دشوار است.
آچار ترکمتر تقه ای (کلیکی) یکی دیگر از انواع محبوب گشتاور سنج است. آنها یک مکانیسم جغجغه دار دارند که با رسیدن به سطح گشتاور مورد نظر، صدای تقه (کلیک) قابل شنیدن تولید می کنند. این یک ویژگی مهم در هنگام کار در محیط های پر سر و صدا یا زامانی که دیدن مقیاس روی آچار دشوار است، می باشد. آچار درجه تقه ای نیز نسبتا ارزان و آسان جهت استفاده می باشند.
آچار ترکمتر ساعتی دارای یک صفحه می باشد که میزان گشتاور اعمال شده را نشان می دهد. آنها از آچار ترک مترهای شاقولی یا تقه ای دقیق تر هستند و امکان کار در شرایط کم نور با این نمونه آچار فراهم می باشد، با این حال قیمت آنها بالاتر و آسیب پذیری بالاتری از سایر انواع ترک متر دارند.
گشتاور سنج های دیجیتال، پیشرفته ترین نوع آچار ترکمتر می باشند، آنها از حسگرهای الکترونیکی برای اندازه گیری گشتاور و نمایش روی صفحه دیجیتال استفاده می کنند. آچار درجه دیجیتال بسیار دقیق هستند، به راحتی قابل خواندن و اغلب دارای ویژگی های اضافی مانند حافظه ذخیره سازی، ثبت اطلاعات و اتصال بی سیم می باشند. با این حال، آنها گران ترین نوع آچار گشتاور هستند و برای کار کردن به باتری یا منبع تغذیه نیاز دارند.
مهم نیست که از کدام نوع آچار ترکمتر استفاده می شود، مهم است که ابزار را به طور منظم کالیبره کنید تا از دقت اندازه گیری، اطمینان حاصل شود. با گذشت زمان اجزای داخلی گشتاور سنج ممکن است فرسوده شوند یا آسیب ببینند، که می تواند بر دقت آن تاثیر بگذارد. کالیبراسیون شامل مقایسه آچار ترکمتر با یک نمونه استاندارد شناخته شده و تنظیم آن در صورت لزوم، برای اطمینان از خواندن صحیح آن می باشد.
هنگام استفاده از آچار گشتاور، رعایت دقیق دستورالعمل های سازنده نیز مهم است. انواع مختلف پیچ و مهره ها به مقدار مختلف گشتاور نیاز دارند و سفت شدن بیش از حد یا کم سفت شده می تواند باعث آسیب یا خرابی شود. همچنین استفاده از اندازه صحیح سوکت و درایو و اعمال نیرو به طور یکنواخت برای جلوگیری از ساییده و گرد شدن سرپیچ بسیار مهم است.
اجزای تشکیل دهنده ترکمتر ها:
۱. دکمه رها سازی سریع: این دکمه جهت قفل کردن یا رهاسازی مهره آچارمورد استفاده قرار میگیرد.
۲. بدنه: از لوله ای به خصوص، در قسمت بدنه استفاده می شود که قابلیت ضد سایشی دارد و جهت پیدا کردن مقدار گشتاور دقیق به کار میرود.
۳. کلیک هشدار: در برخی از ترکمترها یک کلیک بر روی بدنه آنها قرار داده شده که در صورت رسیدن به فشار مورد نظر با صدای تقه یا کلیک کاربر را مطلع میکند. البته نوع هشدار هر ترکمتری با هم تفاوت دارد.
۴. روغن روان کننده: در ترکمترها از نوعی روغن روان کننده صنعتی که دارای کیفیت و مقاومت بسیار بالایی میباشد استفاده میشود و از ترکمتر در برابر حرارت محافظت میکند و اصطکاک پایینی هم دارد.
۵. دسته : دسته یکی از اجزای اصلی ابزار ترکمتر است که در برخی از انواع آن دسته به صورت لاستیکی ارگونومیک است و به روش تزریقی درست شده است. این دسته ها راحت و نرم هستند و ساخت آنها به صورتی بوده است که در دست سر نخورد و ترکمتر به راحتی قابل استفاده باشد.
۶. حلقه قفل اتوماتیک: در برخی ترکمترها در بالای دسته یک حلقه ای برای تنظیم میزان فشار و گشتاور در نظر گرفته شده که این مورد باعث شده تا استفاده از این نوع ترکمتر بسیار راحت تر از ترکمترهای معمولی باشد.
۷. فنر: فنرهایی در داخل بدنه برخی از ترکمترها جایگذاری شده‌اند که این فنرها ساخته شده از فولاد پیچیده شده با کیفیت بالایی هستند که بعد از حرارت دادن شکل داده شده اند و دارای کیفیت و طول عمر بالایی هستند.
۸. دکمه دو منظوره: در اغلب ترکمترها دکمه ای قرار داده شده است که از آن در جهت تنظیم گردش ساعتگرد و پاد ساعتگرد استفاده می شود.
لازم به ذکر است که به صورت کلی یک ترکمتر از اجزای اصلی مانند دسته ، نشانگر، بدنه و درایو (سری که به پیچ متصل میشود جهت بستن یا باز کردن پیچ )تشکیل شده است، که بسته به نوع ترکمترها اعم ازترکمتر ساعتی، ترکمتر دیجیتال، ترکمتر عقربه ای، ترکمتر تقه ای و … فرم هر کدام از آنها متفاوت بوده وهر یک اجزای تشکیل دهنده مختص به خود را دارند. هم چنین کارایی آنها نیز با توجه به میزان دقت آنها، با توجه به رنج فشار مورد نیازو میزان خطا در رنج اعمال شده متفاوت است.
به عنوان نتیجه، آچار ترکمتر یک ابزار ضروری برای بسیاری از صنایع است که در آنها سفت کردن دقیق مورد نیاز است. انواع مختلفی از گشتاور سنج موجود است که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب ابزار مناسب برای کار و استفاده صحیح از آن برای اطمینان از دقت و جلوگیری از آسیب بسیار مهم است. کالیبراسیون منظم نیز برای حفظ دقت و افزایش عمر آچار مهم است.
سوالات مرتبط
محدوده گشتاور توصیه شده برای سفت کردن پیچ چرخ های خودرو چقدر است؟
محدوده گشتاور توصیه شده برای سفت کردن پیچ های چرخ خودرو معمولا بین ۷۰ تا ۸۰ نیوتن متر ( ۵۰ تا ۶۰ فوت پوند ) بسته به نوع و مدل خودرو می باشد.
آیا می توان از آچار ترکمتر برای شل و باز کردن پیچ ها استفاده کرد؟
با توجه به اینکه آچار گشتاور عمدتا برای سفت کردن پیچ و مهره ها به یک گشتاور مورد نظر طراحی شده است، از برخی مدل ها می توان برای باز کردن پیچ ها نیز استفاده کرد. با این حال، قبل از استفاده از آچار درجه برای شل کردن پیچ و مهره ها، توجه به دستورالعمل های برند سازنده ضروری است.
کالیبراسیون آچار ترکمتر باید در چه محدوده زمانی انجام گردد؟
آچار گشتاور باید حداقل یک بار در سال یا بعد از ۵۰۰۰ بار استفاده، کالیبره گردد. ضمن اینکه در صورت ضربه به آچار ترکمتر به هر صورت و آسیب احتمالی، بلافاصله باید اقدام به کالیبراسیون نمود.
تفاوت بین آچار ترکمتر شاقولی و آچار ترکمتر کلیکی ( تقه ای ) چیست؟
یک آچار گشتاور شاقولی از یک سیستم اهرمی ساده برای نشان دادن زمان رسیدن به گشتاور مشخص استفاده می کند، در حالی که آچار گشتاور تقه ای، هنگامی که به گشتاور مورد نظر برسد، یک ” کلیک ” شنیدنی ایجاد میکند. آچار ترکمتر نوع تقه ای عموما دقیق تر و امکان استفاده آسان تری نیز دارند، اما دارای قیمت بالاتری می باشند.
آیا می توان از آچار گشتاور برای انواع پیچ و مهره استفاده کرد؟
آچار ترکمتر را می توان برای اکثر انواع پیچ ها استفاده کرد، اما نکته مهم در انتخاب صحیح سری آچار جهت استفاده برای پیچ خاصی که سفت می شود، است. علاوه بر این بعضی از پیچ ها مانند پیچ هایی که دارای پوشش ضد قفل ( Anti-Seize Coating ) می باشند، ممکن است دستورالعمل های خاصی برای گشتاور مناسب داشته باشند.
نکات ایمنی که باید در هنگام استفاده از آچار ترکمتر رعایت شود:
از فشارنامتعارف بر روی آچار پرهیزکنید.
از آچاری که دسته خم شده یا آسیب دیده است استفاده نکنید.
از آچارهای قابل تنظیم فرسوده استفاده نکنید. حلقه، فک و درایو را برای سایش بررسی کنید.
آچار قابل تنظیمی را که شل تنظیم شده است نکشید.
از آچار برای بلند کردن یا خم کردن چیزی استفاده نکنید.
از آچار روی ماشین آلات متحرک استفاده نکنید.
هرگز به جای ازآچار به عنوان چکش یا انبردست استفاده نکنید.
برای جا افتادن بهتر شیم را در آچار قرار ندهید.
برای به دست آوردن نیروی بیشتر، آچار را (به جز آچار “ضربه ای”) با چکش یا جسم مشابه نزنید.
برای افزایش طول دسته ابزار، اهرم را با افزودن اضافات (مثلاً لوله) افزایش ندهید.
آچار را در معرض حرارت بیش از حد (مثل مشعل دمنده) قرار ندهید که می تواند بر مزاج فلز تأثیر بگذارد و ابزار را خراب کند.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.